Σημασία της εξέγερσης της 18ης Ιουλίου 1936 στην Ισπανία

Σκεφτόμουν για μήνες να είναι α πραξικόπημα και όχι η έναρξη ενός εμφυλίου πολέμου, η αποτυχία της μετέπειτα αποκαλούμενης «Εθνικής Εξέγερσης» από τους δράστες της, οδήγησε σε μια εμφύλια σύγκρουση που ξύπνησε το φάσμα της αντιπαράθεσης μεταξύ των λεγόμενων «δύο Ισπανών» (όπως οι συντηρητικές και ο φιλελεύθερος των Καρλιστικών Πολέμων), και αυτό θα διέλυε τη χώρα για τρία χρόνια, αποτελώντας ένα από τα πρελούδια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου Κόσμος.

Η αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος της 18ης Ιουλίου 1936 είχε ως στόχο την κατάθεση της κυβέρνησης της δημοκρατίας, να βάλει τέλος στο εν λόγω καθεστώς και να εφαρμόσει ένα διαφορετικό καθεστώς, αν και δικτατορικού χαρακτήρα, και συντηρητικής ιδεολογίας και δεξιόφρων.

Αν και κύριοι υποστηρικτές του ήταν οι στρατιωτικοί, είχε τη συναίνεση και την ενεργό συμμετοχή του διάφοροι πολιτικοκοινωνικοί τομείς (όπως ο Καρλισμός ή η Καθολική Εκκλησία), όλοι τους αγανακτούν για την Δημοκρατία.

Το πραξικόπημα σχεδιάστηκε εν μέσω μιας σπάνιας ατμόσφαιρας, στην οποία η βία

πολιτική ήταν κοινός τόπος, ειδικά στις μεγάλες πόλεις, και μετά από μια εκλογική νίκη του αριστερού Λαϊκού Μετώπου τις εκλογές του Φεβρουαρίου 1936, οι οποίες, αν και κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία σε έδρες, σχεδόν ισοφάρισε σε ψήφους με τον αντίπαλό της δεξιόφρων.

Αυτό οδήγησε τη δεξιά να εκφράσει μια σειρά από παράπονα, τα οποία η αριστερά δεν ήθελε να ακούσει. Αυτή η ατμόσφαιρα χαρακτήρισε εκ των υστέρων «προπολεμική» και η έλλειψη διαλόγου παρουσιάστηκε εκ των υστέρων από τους πραξικοπηματίες ως επιχείρημα για να δικαιολογήσουν την απόπειρα πραξικοπήματος τους.

Οι απόπειρες πραξικοπήματος κατά της Δημοκρατίας χρονολογούνται από την ανακήρυξη της Δημοκρατίας στις 14 Απριλίου 1931.

Υπήρχαν πολλά σχέδια, και μια προσπάθεια το 1932 γνωστή ως "la Sanjurjada", για να έχει γίνει με επικεφαλής τον στρατηγό José Sanjurjo, ο οποίος τελικά δεν τα κατάφερε και αναγκάστηκε να πάει εξορία στην Πορτογαλία.

Η νέα αριστερή κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου που προέκυψε από τις κάλπες τον Φεβρουάριο του 1936 διέλυσε τους στρατιωτικούς που συμπαθούσαν τα δικαιώματα και ότι είχαν πιέσει την προηγούμενη κυβέρνηση -της δεξιάς- να μην παραδώσει την εξουσία, στα πεπρωμένα διάφορος.

Έτσι, ο Φράνκο προοριζόταν για τα Κανάρια Νησιά, ενώ ο Μόλα πήγε στην Παμπλόνα ή ο Θεός στις Βαλεαρίδες Νήσους. Όλα αυτά θα ήταν βασικά για την κύηση του μέλλοντος κίνηση επαναστάτης.

Επιπλέον, το ότι ήταν μακριά από το κέντρο της εξουσίας στη Μαδρίτη τους έδωσε τη δυνατότητα να διαπραγματευτούν και να οργανώσουν τις λεπτομέρειες χωρίς να εντοπιστούν από την κυβέρνηση.

Ήταν ο στρατηγός Emilio Mola που ανέλαβε το ρόλο του οργανωτή και σκεφτόταν να προσφέρει στον εξόριστο Sanjurjo τον αρχηγό του κράτους όταν το πραξικόπημα ήταν επιτυχές. Ο Φράνκο ήταν αμφίβολος.

Μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουλίου, εκτός από την οργάνωση, οι συνωμότες πρόσθεσαν διακριτικά υποστήριξη και φρουρές στην υπόθεσή τους.

Το σχέδιο ήταν να ξεκινήσει η εξέγερση στην Αφρική, για να αρθούν αργότερα οι φρουρές που συμμετείχαν στην χερσόνησος ενώ ο στρατός της Αφρικής (που διέθετε τα καλύτερα προετοιμασμένα και εξοπλισμένα στρατεύματα) πέρασε στο χερσόνησος.

Μεταξύ αυτών των στρατευμάτων και εκείνων που ερχόντουσαν από το βορρά υπό τη διοίκηση του στρατηγού Μόλα, έπρεπε να γίνει ένα σφιγκτήρας βορρά-νότου στη Μαδρίτη για να παραδοθεί η πρωτεύουσα.

Εκτός από τη λήψη ορισμένων κεφαλαίων από τη φασιστική Ιταλία και από ιδιώτες χορηγούς (τόσο Ισπανούς όσο και ξένους), ο κύριος χρηματοδότης του πραξικοπήματος ήταν ο σκοτεινός τραπεζίτης Ισπανικά Juan March (Banca March), ο οποίος αργότερα θα γίνει γνωστός ως «ο τραπεζίτης του καθεστώτος».

Η δολοφονία του επιθετικού φρουρού Χοσέ Καστίγιο από δεξιούς ένοπλους και η εκδίκηση από τους φρουρούς ασφαλείας Η επίθεση δολοφονίας του δεξιού βουλευτή Χοσέ Κάλβο Σοτέλο, στις 12 και 13 Ιουλίου 1936, ήταν το έναυσμα για την ανελκυστήρας.

Φοβούμενος ταραχές στους δρόμους και προσπαθώντας να τις χρησιμοποιήσει ως δικαιολογία για να αποκαταστήσει την τάξη, ο Μόλα έδωσε την εντολή για το 17ο στο Μαρόκο.

Στις 17 Ιουλίου 1936, γύρω στις πέντε το απόγευμα, η πρώτη μονάδα επαναστάτησε στη Μελίγια.

Μόλις ελεγχόταν αυτή η πόλη, η εξέγερση εξαπλώθηκε, έπεσε η Τετουάν, η Θέουτα ή η Λαράτσε, με κάποια αντίσταση που αποδείχτηκε ανεπιτυχής. Ταυτόχρονα άρχισαν οι συνοπτικές και αυθαίρετες εκτελέσεις από τους επαναστάτες.

Η αντίδραση της κυβέρνησης μόλις πληροφορήθηκε το πραξικόπημα στις 17 το απόγευμα ήταν άμεση: εντολή αεροπορικών επιδρομών προερχόμενοι από τη χερσόνησο στις θέσεις των ανταρτών, καθώς και το πολεμικό ναυτικό που εμπόδισε το πέρασμά τους προς το χερσόνησος.

Οι επαναστάτες ήλπιζαν ότι αυτές οι βάρκες θα ταίριαζαν μαζί τους, αφού οι διοικητές συμμετείχαν στο πραξικόπημα, αλλά τα πληρώματα των πλοίων αντιτίθενται και καθαιρούν τους διοικητές τους, παίρνοντας τον έλεγχο και μένοντας πιστά στους Δημοκρατία.

Στη συνέχεια, τα αποικιακά στρατεύματα από την Αφρική θα μεταφερθούν στη χερσόνησο με την πρώτη αερομεταφορά του ιστορία, που πραγματοποιήθηκε με γερμανική και ιταλική βοήθεια.

Στις 18, ο Φράνκο κατάφερε επίσης να εξασφαλίσει τα Κανάρια Νησιά, περνώντας αργότερα στο προτεκτοράτο του Μαρόκου με το περίφημο αεροπλάνο Dragon Rapide.

Στη χερσόνησο, η εξέγερση έγινε καθ' όλη τη διάρκεια του 18ου και 19ου, πετυχαίνοντας σε ορισμένα σημεία, αλλά όχι σε άλλα.

Αποτυγχάνει κυρίως την Ανδαλουσία, έδαφος με το οποίο οι αντάρτες υπολόγιζαν να προχωρήσουν γρήγορα στη Μαδρίτη. Μόνο διάσπαρτες πόλεις όπως η Κόρδοβα, η Σεβίλλη ή η Γρανάδα βλέπουν τον θρίαμβο των ανταρτών.

Στα μέρη όπου έγινε η εξέγερση στις 19, όπως στη Βαρκελώνη, συνάντησε πιο οργανωμένη αντίσταση.

Στην καταλανική πρωτεύουσα, για παράδειγμα, σημειώνονται συγκρούσεις στους δρόμους μεταξύ των στρατιωτικών αντάρτες και πολιτοφύλακες από αριστερές και οργανώσεις υπέρ της ανεξαρτησίας, οι τελευταίοι καταφέρνουν να σταματήσουν Το χτύπημα.

Σχεδόν όλη η Γαλικία θα παραμείνει στα χέρια των ανταρτών, όπως και η Castilla y León, η La Rioja, σχεδόν όλη η Αραγονία, η Ναβάρα και η μισή Εξτρεμαδούρα.

Οι δυνάμεις των ανταρτών στη χερσόνησο βρέθηκαν σε λεπτή κατάσταση, όπως χρειάζονταν διαγωνισμός των δυνάμεων της Αφρικής για να μπορέσει να κερδίσει μακροπρόθεσμα, αλλά και η κυβέρνηση υπέφερε δυσκολίες.

Η επικράτειά της χωρίστηκε στα δύο, υπέφερε από έλλειψη ελέγχου στους δρόμους και στερούνταν πολύτιμων επαγγελματιών στρατιωτών, κάτι που γρήγορα έδειξε ότι το μέλλον της ήταν υποθηκευμένο.

Η μερική αποτυχία του πραξικοπήματος στις 17, 18 και 19 Ιουλίου οδηγεί σε έναν μακρύ και αιματηρό εμφύλιο πόλεμο τριών ετών.

Λένε ότι οι εμφύλιοι πόλεμοι είναι οι χειρότεροι, και είναι αλήθεια ότι η καταστολή και από τις δύο πλευρές (αν και, ειδικά, στους επαναστάτες) θα πάρει δαντέσκες όψεις.

Το πραξικόπημα θα είναι γνωστό ως 18 Ιουλίου γιατί είναι η ημερομηνία που ξεκίνησε στη χερσόνησο.

Το καθεστώς του Φράνκο θα γιορτάζει, καθ' όλη τη διάρκεια της ύπαρξής του, αυτή την ημερομηνία ως αργία, και όχι τη 17η ή τη 19η.

Fotolia art: Vladimir Wrangel