30 წლიანი ომი

თუ გვინდა ვიცოდეთ, როგორ დაარსდა ევროპული საზღვრები, როგორც დღეს მათ ვიცით, უნდა გადავხედოთ სხვადასხვა თარიღსა და მოვლენას, მაგრამ თუ რა ჩვენ ვეძებთ დახმარების საწყის წერტილს, ჩვენ ალბათ უნდა დავუბრუნდეთ ვესტფალიის მშვიდობას 1648 წელს, რომელიც დასრულდა დაპირისპირებით, ოცდაათი წლის ომი.

30 წლის ომი იყო ევროპაში მასშტაბური კონფლიქტი, რომელიც პრაქტიკულად მთელ კონტინენტზე აისახა, თუმცა იგი ძირითადად ახლანდელ გერმანიაში მიმდინარეობდა.

იმ დროს, ის, რაც დღეს ევროპის ძრავად ითვლება, იყო გეოპოლიტიკური სივრცე, რომელიც დასახლებული იყო დამოუკიდებელი სამეფოებით, ავტორიტეტი ცენტრალური (საღვთო რომის იმპერატორი-გერმანიის იმპერატორი), მაგრამ დიდი ავტონომიით, რომ მათ შეეძლოთ ერთმანეთთან ბრძოლა მათ, ან საგარეო ძალებთან მოკავშირეობა (გერმანიის გაერთიანების პროცესი საუკუნის ბოლომდე არ განხორციელდებოდა XIX).

მიუხედავად იმისა, რომ casus belli შედგებოდა დაპირისპირება ლუთერული რეფორმის მომხრეებსა და გამანადგურებლებს შორის, მალე კონფლიქტი მონაწილეობდნენ ევროპულ მთავარ სახელმწიფოებში, რომლებმაც მოაგვარეს თავიანთი უთანხმოებები და პოლიტიკური გავლენა ამ სფეროში ბრძოლა.

მთავარი დაპირისპირება იყო საფრანგეთის ბურბონის მონარქიას შორის და, მეორე მხრივ, კიდევ ერთი, ჰაბსბურგებისთვის, რომლებიც აკონტროლებდნენ წმინდა იმპერიას და ლასის ტახტზეც ისხდნენ ესპანეთი.

ომის მიზეზი იყო ბოჰემური აჯანყება 1618 წელს, როდესაც ახალმა მეფემ სცადა კათოლიკობა დაეკისრა უპირატესად კალვინის მოსახლეობას.

შეიარაღებული კონფლიქტი მალე იგი გავრცელდა ჩეხეთის დანარჩენ გეოგრაფიულ არეალში და იქიდან გადახტა გერმანიაში.

გერმანიის მთავრებმა დახმარების თხოვნით მიმართეს ესპანეთის მეფეს და, შესაბამისად, ჩარევა მღეროდნენ ფრანგულ ენას, რადგან გალური მონარქია არ იყო ნება, რომ ესპანელებს ამის საშუალება მიეცათ დახურეს გერმანიის საქმეებში უშუალო ჩარევის შესაძლებლობა, მათ შემდგომში მათ გარემოცვაში საზღვრები.

დაუკრავენ აგრეთვე ავსტრიაში, უნგრეთსა და ტრანსილვანიაში (დღევანდელი რუმინეთი), პროტესტანტი დიდებულებისა და ხალხის აჯანყებებით.

1619 წელს ესპანეთის ჯარებმა ფლანდრიის გვირგვინის მფლობელობიდან გერმანიაში გადაადგილება დაიწყეს.

ნელ-ნელა კათოლიკეები არღვევდნენ ჰაერს ბოჰემური აჯანყების გარდა, ამას გარდა სამხედრო დამარცხება. 1625 წლისთვის აჯანყება პრაქტიკულად გაუქმდა, ხოლო ბოჰემური ტერიტორიები კათოლიკებმა პროტესტანტებისგან გაწმინდეს.

სწორედ ამ დროს, საფრთხის შეგრძნების გამო, პროტესტანტმა დანიამ გადაწყვიტა ჩარეულიყო კონფლიქტში, ძლიერი არმიით გერმანიის ტერიტორიაზე შესულიყო.

ნათქვამი არმიის უამრავი წინააღმდეგობა გაუწიეს ძალა ბოჰემელი კათოლიკე, ისევე როგორც გერმანიის ჯარები, რომლებმაც დანიელები უკან დახევას დააყენეს, გაძარცვეს ის ტერიტორიები, რომლითაც ისინი გადიოდნენ.

გერმანია აიღებდა ომის მთავარ განადგურებას, რაც ზოგიერთ რეგიონში ნიშნავს იმას მოსახლეობა იგი გაანადგურეს, განსაკუთრებით მამრობითი.

დანიის დამარცხებამ ლუთერში სკანდინავიური ქვეყნის კარი გაუღო კათოლიკური ჯარის შემოჭრას, მაგრამ ამან ვერ შეძლო მისი დედაქალაქის აღება. ლიუბეკში 1629 წელს დანიის მეფემ უარი თქვა გერმანიის პროტესტანტებზე დახმარება სამეფოს შენარჩუნების სანაცვლოდ.

ბოჰემიაში პროტესტანტების დევნა დაიწყეს, მაგრამ მათი დაცვა კიდევ ერთი სკანდინავიის ჩემპიონი გახდებოდა.

1630 წელს შვედეთის ჯარები მეფე გუსტავ ადოლფ II- ის მეთაურობით გერმანიაში შემოვიდნენ და საიმპერატორო ჯარებისგან სწრაფად მოიპოვეს ადგილი.

იმ დროს შვედეთი სამხედრო ძალა იყო, რომლის განხილვაც ღირს და იგი რუსეთს ესაზღვრებოდა ტერიტორია რომელიც ამჟამად ფინეთს შეადგენს.

მაგრამ როგორც ამ თავდასხმის შემდეგ, ისევე როგორც წინა დანიის ინტერვენციის შემთხვევაში, იყო ოქრო და დარწმუნება ფრანგული; კარდინალ რიშელიეს (ერთ – ერთ საუკეთესო სახელმწიფო მოღვაწეს, რომელიც გალის ქვეყანას ოდესმე ჰქონია, თუ არა საუკეთესო) ჰაბსბურგების ავტორიტეტის შერყევა სურდა გერმანიას, რომელიც შეძლებდა ამ სფეროში ჩარევას და მანამდე შვედეთსაც და დანიასაც შესთავაზა გავლენა ბალტიის ქალაქებზე გერმანია.

შვედები გერმანიაში თავისუფლად ყიჟინებდნენ 1634 წლამდე, როდესაც ნორდლინგენის ბრძოლაში იმყოფებოდნენ წმინდა იმპერიის ძალები ესპანეთის მესამედებთან ერთად და კათოლიკური ლიგის მხარდაჭერით დამარცხებული.

1635 წელს მორიგმა მშვიდობამ (პრაღის მშვიდობამ) შეწყვიტა შვედეთის ინტერვენცია ომში და აღადგინა გარკვეული Ბალანსი კათოლიკებსა და პროტესტანტებს შორის. ეს მხოლოდ მირაჟი იქნებოდა.

1636 წელს საფრანგეთი ომში წავიდა, ამჯერად უფრო პოლიტიკური ინტერესების გამო, ვიდრე რელიგიური მიზეზების გამო.

მიუხედავად უმეტესწილად კათოლიკური ქვეყნისა, საფრანგეთს ეშინოდა ქვეყნების გადაჭარბებული გავლენისა და ძალაუფლების ჰაბსბურგები გერმანიასა და ესპანეთში ევროპულ ნაკრებში, ამიტომ მან ჩაერია მხარის სასარგებლოდ პროტესტანტი.

ესპანეთის მონარქიის შესასუსტებლად საფრანგეთმა ხელი შეუწყო კატალონიის აჯანყებას, ორიდან ერთ-ერთი, რომელიც პორტუგალიასთან ერთად, ნახევარკუნძულზე მოხდა 1640 წელს

მიუხედავად იმისა, რომ ესპანეთის ლაშქრობა საფრანგეთის წინააღმდეგ თავდაპირველად წარმატებული იყო, კატალონიური და პორტუგალიური ფრონტების ძალისხმევა იყო დაიწყო ჯარის სამხედრო ხარისხის ღირებულება, სანამ 163 წელს აქამდე უძლეველი მესამედი არ განადგურდა როკროი.

სამხედრო თვალსაზრისით მთავრდებოდა ეპოქა, მესამედების აბსოლუტური მმართველობა და, გარდა ამისა, დაიწყო ესპანეთის მმართველობის ვარდნა ევროპაში და დაიწყო ბრწყინვალების და საფრანგეთის მმართველობის ხანა.

ფრანგულმა და შვედურმა ინიციატივამ 1643 წლიდან აიღეს და კათოლიკეები ჩეხეთისა და გერმანიის ტერიტორიებზე შეაწუხეს.

ამასთან, კონფლიქტის ყველა მონაწილე ამოწურულია, როგორც სამხედრო, ასევე ფინანსური თვალსაზრისით.

გერმანია არის ის ტერიტორია, რომელიც ყველაზე ცუდად გამოვიდა; გამოიყენება ბრძოლის ველად, ქვეყანა მთლიანად განადგურებულია.

დაღლილობა მხარეებს მოუტანს მოლაპარაკებების მაგიდასთან დასხდნენ, საიდანაც ისინი გამოდიან ხელშეკრულებით, ვესტფალიის მშვიდობით, რომელიც ხელმოწერილია 1648 წელს.

ამასთან, კონფლიქტი საფრანგეთსა და ესპანეთს შორის ის გაგრძელდება კიდევ ერთი ათწლეული, სანამ 1659 წელს ორივე ქვეყანას შორის არ დაიდო პირინეის ხელშეკრულება.

ფოტოლიას ფოტოები: acrogame / fejas

საკითხები 30 წლის ომში