Herovering van het Iberisch schiereiland

Hoewel moderne historici betwijfelen in hoeverre het een herovering was, of eenvoudigweg nog een verovering, de waarheid is dat deze naam voor ons bijna legendarische tijden oproept en namen zoals die van de Cid Campeador.

De herovering staat bekend als de periode tussen het einde van de Arabische expansie op het Iberisch schiereiland en de val van het koninkrijk Granada in 1492.

De startdatum is discutabel, omdat deze voor sommigen kan worden vastgesteld na de slag bij Poitiers in 732, waarin de troepen De franchises van Karel Martel stopten de mosliminvasie van het Franco-koninkrijk, of anders in 718, toen de herovering van het koninkrijk van Asturië.

Het is in ieder geval duidelijk dat de historische periode van de herovering begint kort na de plotselinge islamitische verovering van het Iberisch schiereiland.

Het Iberisch schiereiland veronderstelt, voor het christendom, dat een van de twee fronten zich opent tegen de islam, het andere is het indammen van de opmars op de Byzantijnse rijk.

Het probleem met de herovering is dat de koninkrijken die het uitvoerden niet het veroverde Visigotische koninkrijk waren, hoewel ze probeerden hun positie als erfgenamen van dat koninkrijk te legitimeren.

De sociale realiteitpolitiek van het Visigotische koninkrijk, waarin de Visigoten een heersende elite waren over een bevolking meestal nog steeds erfgenaam van de traditiecultureel Romeins, wat leidde tot een behandeling van veroveraars om te veroveren.

Dat zou het zijn reden waarbij de lokale bevolking de islamitische verovering zou hebben gefaciliteerd in ruil voor minder macht onderdrukker dan die van de Visigoten en na verloop van tijd zou culturele symbiose plaats hebben gemaakt voor een verenigde samenleving op het platteland islamitisch.

Zou het, gezien dit gegeven, niet legitiemer zijn om te spreken van verovering dan van herovering? Hoewel de historiologie traditioneel kiest voor herovering, wordt in modernere tijden het concept herzien en zijn veel auteurs vastbesloten om over verovering te praten.

Zolang het kalifaat sterk was, bleven de christelijke koninkrijken in de verdediging en overleefden ze, met zeer weinig offensieve acties tegen het samenhangende moslimkoninkrijk.

Het was de verdeling van het kalifaat in talloze koninkrijken van taifa, kleine entiteiten die, bij elkaar opgeteld, niet alle macht hadden die had ooit het kalifaat, waardoor de christelijke koninkrijken in de aanval gingen en begonnen te heroveren land.

Ook is besproken of het vanaf het begin een religieuze strijd was, of dat dit een secundaire factor was die pas later in het heroveringsproces belangrijker werd.

De waarheid is dat er veel allianties waren tussen koninkrijken aan beide kanten van de grens die de islam scheidden van Christendom op het Iberisch schiereiland, soms christenen en moslims om andere christenen of anderen aan te vallen moslims. Er wordt al gezegd dat politiek (en andere belangen) leiden tot het verzamelen van vreemde bedgenoten...

Het christelijke "verzet" tegen de invasie en het daaropvolgende proces van herovering begon in twee verschillende omgevingen: de Cantabrische kust en de Pyreneeën.

In de eerste is de hoofdrol weggelegd voor de Visigoten, die een smalle strook van gebied "Vrij" (met de eerder geziene overwegingen die het woord verdient) in het noorden, en in het tweede geval zullen het de Franken zijn, die vanuit het noorden zullen pushen, de Pyreneeën oversteken en het instellen van controlezones om de invasie van zijn koninkrijk te voorkomen (geval van het beroemde Spaanse merk, dat later aanleiding zal geven tot verschillende koninkrijken, zoals Aragon of de provincies Catalaans).

In het Cantabrische gebied, meer bepaald in wat later het koninkrijk Asturië zou worden, is het Don Pelayo, een Visigotische edelman, die in opstand komt tegen de moslims, die in 722 de overwinning behaalden in de slag bij Covadonga, door sommige geleerden aangehaald als het keerpunt en daarmee het begin van de Herovering.

Uit het koninkrijk Asturië, en in de loop van de tijd, zouden de toekomstige koninkrijken op het schiereiland worden gevormd: Castilla, León of Portugal, die zouden evolueren naarmate de christelijke vooruitgang sommigen van hen in staat stelde zich uit te breiden naar het zuiden.

Iets meer dan twee eeuwen bemiddelen tussen het begin van het christelijke "verzet" en de eerste belangrijke vorderingen op het grondgebied van de islam.

De herovering was geen continu proces, maar omvatte perioden van vrede en anderen van confrontatie, meestal grens schermutselingen waarbij particuliere legers, sommige huurlingen en lokale mensen betrokken waren.

Uitzonderingen zoals de Slag bij Las Navas de Tolosa situeren zich in dit verband als confrontaties tussen grote troepencontingenten.

Parallel aan het proces van geleidelijke herovering, en terwijl de islamitische heerschappijen zijn gefragmenteerd en afgenomen, worden de christelijke koninkrijken geconsolideerd.

Dit houdt ook in dat gebouw van nieuwe politiek-sociale structuren en hun fundamenten.

Tegen het midden van de 14e eeuw, op het schiereiland zijn er de koninkrijken van Portugal, Castilla y León, Navarra en de Kroon Catalano-Aragonesa (een confederatie van vier onafhankelijke staten maar verenigd door dezelfde heersende dynastie en door gemeenschappelijke belangen).

Deze werden in het zuiden tegengewerkt door het koninkrijk Granada, het laatste moslimbolwerk op het schiereiland.

De definitieve finish van het Koninkrijk Granada zou in 1492 door de armen van Castilië komen, maar pas na de dynastieke unie met de Catalaans-Aragonese Kroon te hebben bereikt.

In modernere tijden zijn zowel het zogenaamde islamitische Spanje als de herovering zelf geïdealiseerd.

De eerste, voor meer progressieve sectoren van de samenleving, als een Eden van religieuze, politieke en culturele tolerantie (het is waar dat het meer was dan de koninkrijken christenen, maar helemaal niet vergelijkbaar met een moderne, open en tolerante samenleving), terwijl de herovering door sectoren is verheven Spaanse nationalisten, die in dit proces het begin zien van de unie van wat uiteindelijk Spanje zal worden, waarderen de taak van het koninkrijk Spanje boven alle anderen. Castilië en León.

Foto: Fotolia - Antonio Infante Pere

Onderwerpen in de herovering van het Iberisch schiereiland